Giang Nam Thuỷ Mặc (水墨江南)

Có một góc nhỏ trong tim tôi cũ kỹ với thế sự, lạ lẫm với nhân tình, ấy là giành cho Giang Nam.
Nhân đọc được một áng văn trên mạng, mới tạm lược dịch vài dòng, coi như mượn lời người để tỏ niềm riêng. Thực ra áng văn này tôi lưu trữ tình cờ, cũng không ghi tên người viết, chân thành xin lỗi.

Tôi vốn sinh ra ở một ngõ nhỏ của Giang Nam, vì Giang Nam mà ôm ấp mối tình say đắm suốt hai mươi năm. Làm sao kể xiết biết những cuộc thương tang mà Giang Nam chất chứa, huyên hoa nhiệt náo có, âm trầm lặng lẽ có, nhưng niềm quyến luyến của tôi với Giang Nam ngàn năm không đổi.

Đứng trên Giang Nam linh thổ, ngước mắt nhìn bầu trời mênh mang, khói sương câu tịnh, in bóng xuống đầm nước trong vắt một mầu… Giữa dòng chảy đằng đẵng của tháng năm, vẫn còn đây sông nước Giang Nam thanh tú, cổ trấn Giang Nam điềm tĩnh, ngõ nhỏ Giang Nam u uẩn ngày mưa, văn kiệt Giang Nam danh tiếng lẫy lừng…

Tiểu kiều, lưu thủy, thôn gia, lớp lớp hiện ra trong bức tranh thủy mặc, hư thực không rõ, đầu cuối nan phân, chỉ biết dòng nước êm đềm đó đã làm dịu lòng biết bao thi nhân kim cổ.

Vẻ đẹp của Giang Nam, cổ phác mà mông lung, ẩn hiện trong cuộc rượu giữa khóm hoa, ván cờ dưới tàng cây, chén trà nơi đình viện. Nước biếc quẩn quanh chân tường trắng, cánh hoa hồng buông mình trên ngói xanh, tiếng xướng ngâm văng vẳng theo dòng nước từ sáng sớm đến chiều tà. Dùng cành hao chống một con thuyền lá, thả trôi giữa nước biếc núi xanh, nghĩ đến những cuộc bể dâu liên miên đôi bờ tự ngàn đời nay, dường như vẫn còn in dấu nơi đáy nước. Này đây cầu đá cong cong nghiêng mình soi bóng, nét chạm trổ ở thành cầu, dù tao nhã tinh tế, dù tự nhiên khoáng đạt, đều đã hao mòn cùng thời gian, hòa lẫn trong phong vị cổ xưa của tiểu trấn. Ngồi trên mạn thuyền, đưa tay chạm vào mặt nước, thấy ngọt mát đến tận tim. Đi giữa lòng Giang Nam, xa rời chốn phồn hoa đô hội, để dương quang thấm nhuần vào da thịt, trong lòng tự lúc nào sẽ chợt nảy ý thơ.

Sương khói Giang Nam bảng lảng, sông nước Giang nam trong lành, mưa phùn Giang Nam lãng đãng, ngày xuân cỏ xanh én lượn, sắc đào hồng lẩn quất, côn trùng nỉ non, xuân len lỏi đến tận nơi màn trướng. Hè đến, bỏ đi xiêm y, cưỡi trên thuyền lan, hái sen bên ruộng, nhẹ cười xướng ngâm. Thu sang, nhìn cành ngô đồng dưới bụi mưa, ngắm nhạn bay giữa trời, ngửi hương cúc phảng phất dưới bờ dậu phía đông. Đông tới, tuyết hoa tựa ngọc, lấp lánh muôn cành. Có người* y như tuyết, tinh thuần phiêu diêu…

Xuân vũ tô điểm cho Giang Nam, Giang Nam mưa nhiều, nhưng xuân kỳ là nhiều nhất, chắc bởi thế mới sinh ra thứ giọng Ngô Nùng, mềm mại dịu dàng như nước. Mưa là tinh túy của văn hóa Giang Nam, là linh hồn của sông suối Giang Nam. Mưa vào tầm tết Nguyên tiêu gọi là “Đăng Hoa vũ”, “Đăng Hoa vũ” là trận mưa đầu xuân. Oanh bay khỏi tổ, cỏ đâm chồi khi nghe tiếng mưa rơi tí tách. Nước sông theo đó mà lên, dương liễu ngoài đê theo đó mà phất, bích thảo như tơ, suối reo hoan hỉ, tiếng kinh kệ nơi cổ tự từ khe đá ngân nga…Không khí sau trận mưa xuân như tràn ngập mùi thơm. Rồi “Hạnh hoa vũ”, “Lê hoa vũ” theo nhau mà đến. Xuân qua đi rồi, “Hoàng mai vũ” sẽ rơi rắc khắp Giang Nam, đêm nghe tiếng mưa, ngày thưởng hương hoa, thuần tịnh làm người ta đậm sâu lưu luyến, tú lệ làm người ta tha thiết không rời. Hạt mưa vương nơi tay áo trắng, làm tươi nhuận lòng người thiếu nữ. Trong điệu múa, hương hoa tỏa lan từ tay áo, chính là một nét phong vận Giang Nam.

Con gái của Giang Nam, do khí hậu ướt át quanh năm, nên màu da như tuyết tụ, thế nên mới có câu: “Nước gợn như sóng mắt, núi như nét mày chau, muốn người tới nơi nao? Mắt nhìn sao đăm đắm”**. Nữ nhi như nước, đôi mắt trong veo, linh tú lại nhu mì, giống Lăng Ba tiên tử thanh lệ thoát tục. Thiếu nữ Giang Nam bước trên đường cổ lát đá xanh, tay cầm một chiếc dù giấy, tha thướt trong làn mưa vương mùi đinh hương, khiến người ta thật nhớ câu: “Một vạt rừng thưa sương phủ, hoa rơi liễu rụng khôn cùng…”***, hương vũ vấn vít nơi rèm che, thanh ảnh như mộng.

Hầu môn như hải, đình các thủy tạ, có kẻ hồng nhan rơi lệ, bàn tay như ngọc dạo khúc thiên cổ tuyệt ngâm, khiến lòng người ngổn ngang trăm mối. Đâu đây, như thấy Lương Sơn Bá cùng Chúc Anh Đài phẫn nam trang trường canh khổ học, cầm đuốc đọc thư, chuyện trò vui vẻ, vậy mà mười tám tuổi đã cùng nhau tạ thế, viết nên câu chuyện tình uyên ương hồ điệp lưu truyền năm.

Do Giang Nam phong thủy địa linh mà tài tử giai nhân vô số, này đây đứng đầu Giang Nam tứ đại tài tử, Đường Bá Hổ, hoa gia đan thanh tuyệt thế, áp đảo quần phương, cầm kỳ thi họa không gì không thông, còn tạo nên tích “Đường Bá Hổ điểm Thu Hương”, giai thoại ái tình ai cũng biết. Giang Nam tài nữ lại càng nhiều, Lý Thanh Chiếu, Tần Hoài Bát Diễm, Liễu Như Thị, Đổng Tiểu Uyển, Ngư Huyền Cơ, Tiết Đào, Tô Tiểu Muội…


Bức tranh thủy mặc Giang Nam muôn ngàn sắc độ, làm sao mà tả cho hết. Kiếp trước của ta, có lẽ là cô gái hái sen năm xưa, giữa muôn hoa thiển tiếu, như cánh bướm trong tranh.

Giang Nam, ngàn năm đã qua, chuyện dâu bể không sao kể xiết, riêng tình ta với Người vẫn cứ như xưa, chẳng kể luân hồi. Dù cho, đền đài mất dấu, cổ trấn lụi tàn, giai nhân khuất bóng.

Chỉ cần mưa bụi Giang Nam vẫn đúng hẹn đón xuân, chỉ cần hoa đào năm xưa vẫn cùng nhau khoe sắc…

Vậy cũng đủ rồi.

----------

*Ở đây, tác giả dùng chữ “y nhân”(伊人) lại khiến tôi lại nghĩ đến bài “Kiêm Hà” trong Kinh thi:

蒹葭蒼蒼﹐白露為霜﹒

所謂伊人﹐在水一方

Kiêm hà thương thương, bạch lộ vi sương

Sở vị y nhân, tại thủy nhất phương…


**Đây là bốn câu trích trong bài từ “Bốc toán tử” của Vương Quan (Tự Thông Tẩu, Như Cao. Quê quán Kim Chúc, Giang Tô. Không rõ năm sinh mất, đỗ Tiến sỹ đời Tống Thần Tông, giữ chức Giang Đô tri huyện, sau thăng làm Hàn lâm đại học sỹ. Tác phẩm có “Quan thần tập” đã thất lạc, còn lưu lại chỉ khoảng 16 bài.)

Nguyên tác
卜算子

水是眼波橫
山是眉風聚
欲問行人去那邊
眉眼盈盈處
才始送春歸
又送君歸去
若到江南趕上春
千萬和春住

Bản dịch khác của Nguyễn Chí Viễn:

Bốc toán tử

Nước tựa nhãn ba ngang
Non tựa my phong tụ
Muốn hỏi người đi tới chỗ nao
My mắt đăm đăm đó
Vừa mới tiễn xuân đi
Lại tiễn ai đi nữa
Nếu tới Giang Nam đuổi kịp xuân
Ngàn vạn cùng xuân trú


***Đây là hai câu trong bài từ “Lâm Giang Tiên” của Hầu Trí đời Tống

Nguyên văn:

临江仙

一抹烟林屏样展,

轻花岸柳无边.

连朝春雨涨平川.

冬冬迎社鼓,

渺渺下陂船.

同事多才饶我懒,

乘闲纵饮郊园.

髻花 敧 侧醉巾偏.

时丰容卒岁,

游乐更明年.

Hán Việt:

Nhất mạt yên lâm bình dạng triển,

Khinh hoa ngạn liễu vô biên.

Liên triêu xuân vũ trướng bình xuyên.

Đông đông nghênh xã cổ,

Miểu miểu hạ pha thuyền.

Đồng sự đa tài nhiêu ngã lại,

Thừa nhàn túng ẩm giao viên.

Kế hoa 敧 trắc túy cân thiên.

Thì phong dung tốt tuế,

Du nhạc canh minh niên.

(Nguồn: https://giangnambietquan.wordpress.com/2012/06/23/giang-nam-thuy-mac-%E6%B0%B4%E5%A2%A8%E6%B1%9F%E5%8D%97/)